Autor: r.pr. Monika Wieczorek
Najważniejszym celem dyrektywy o ochronie sygnalistów jest poprawa egzekwowania prawa Unii Europejskiej dzięki zapewnieniu wspólnych minimalnych norm, które zapewnią wysoki poziom ochrony osób zgłaszających nieprawidłowości. W tym artykule poznasz rodzaje nieprawidłowości, jakie mogą na gruncie dyrektywy zgłaszać sygnaliści.
Co może być przedmiotem zgłoszenia
Przedmiotem zgłoszenia przez sygnalistę mogą być zgodnie z dyrektywą:
1) naruszenia objęte zakresem stosowania aktów Unii dotyczące następujących dziedzin:
a) zamówienia publiczne;
b) usługi, produkty i rynki finansowe oraz zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;
c) bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami;
d) bezpieczeństwo transportu;
e) ochrona środowiska;
f) ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe;
g) bezpieczeństwo żywności i pasz, zdrowie i dobrostan zwierząt;
h) zdrowie publiczne;
i) ochrona konsumentów;
j) ochrona prywatności i danych osobowych oraz bezpieczeństwo sieci i systemów informacyjnych;
2) naruszenia mające wpływ na interesy finansowe Unii,
3) naruszenia dotyczące rynku wewnętrznego, w tym naruszenia unijnych zasad konkurencji i pomocy państwa, jak również naruszenia dotyczące rynku wewnętrznego w odniesieniu do działań, które stanowią naruszenie przepisów o podatku od osób prawnych lub do praktyk mających na celu uzyskanie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem lub celem mających zastosowanie przepisów o podatku od osób prawnych.
Nadal czekamy na implementację przepisów dyrektywy do polskiego porządku prawnego. Ustawodawca ma na to czas do 17 grudnia 2021 r., pozostało więc niewiele czasu. I tu ważna uwaga: dyrektywa pozwala to, żeby każdy kraj członkowski UE rozszerzył ochronę co do dziedzin, jak te wymienione wyżej, lub co do aktów prawa.
Czego może dotyczyć zgłoszenie
Zgłoszeniu mogą podlegać informacje na temat naruszeń. Dyrektywa przewiduje tu dość rozbudowaną definicję tego, czym są informacje na temat naruszeń, rozłóżmy ją więc na czynniki pierwsze.
Zgodnie z dyrektywą o ochronie sygnalistów zgłoszeniu podlegać mogą:
informacje, w tym uzasadnione podejrzenie
dotyczące zaistniałych lub potencjalnych naruszeń,
do których już doszło lub prawdopodobnie dojdzie,
w organizacji, w której osoba zgłaszająca pracuje lub pracowała
ALBO w innej organizacji, z którą osoba zgłaszająca utrzymuje lub utrzymywała kontakt w kontekście wykonywanej pracy
a także informacje dotyczące prób ukrycia takich naruszeń.
Dyrektywa przyznaje ochronę wyłącznie osobom, które zgłaszają nieprawidłowości w dobrej wierze. Dokonanie zgłoszenia w złej wierze powinno wiązać się z uruchomieniem sankcji wobec osoby, która dokonała takiego zgłoszenia.
Mogą to być dla przykładu takie nieprawidłowości jak korupcja, nadużycie uprawnień, konflikt interesów, niegospodarność, działanie na szkodę firmy w aspekcie finansowym, omijanie przepisów prawa w zakresie zawierania umów, w tym umów pracowniczych, zatajanie naruszenia ochrony danych osobowych i prywatności.
Wdrożenie wewnętrznych mechanizmów sygnalizowania nieprawidłowości (whistleblowing) przynosi wiele korzyści. W szczególności pozwala na zarządzenie przez pracodawcę kryzysem wywołanym nieprawidłowościami i wprowadzenie zmian organizacyjnych, strukturalnych lub kadrowych. Nie wystarczy tylko umożliwić pracownikom zgłaszanie nieprawidłowości, a niezbędne jest zbudowanie całego systemu ich sygnalizowania przy zapewnieniu bezpieczeństwa dokonywania zgłoszeń i zadbaniu o wiarygodność działań.
Jeżeli chcesz wiedzieć więcej lub potrzebujesz wsparcia w zakresie whistleblowing, skontaktuj się ze mną pod mailem: monika.wieczorek@wieczorek.legal